Geçtiğimiz yılın Mart ayında salgın hastalık dünyayı ve ülkemizi sarınca ülkeyi yönetenler ilk girişim olarak sanat alanlarını kapatma kararı aldılar. Bu alandan ekmek yiyenlerin ne yapacağı akıllarına bile gelmedi. Onlar hatırlayana, “komik” desteklerini sunana kadar yaşam zorlukları içinde boğulan onlarca sanatçı intihar ederek yaşamına son verdi. Kalan sağlar ise bir yanda yaşama savaşı verirken öte yandan da mahkemelere çekildiler.
K24’ten Mehmet Esatoğlu’nun 2021 yılını mahkeme salonlarında geçiren bazı ünlülerle ilgili yaptığı derleme şöyle oldu:
Pandemide tiyatro salonları kapandı, ama sanatçılar salonsuz kalmadılar. Mahkeme salonlarında olanlardan bazıları: Metin Akpınar, Müjdat Gezen, Yılmaz Odabaşı, Ruhi Karadağ, Burak Aydoğduoğlu, Aydan Canbula, Levent Üzümcü, Ağaçkakan, İzinsiz, Mehmet Özer, Genco Erkal...
İlk yargılananlardan biri, sokak sanatçısı İzinsiz oldu. İzinsiz, Şubat 2020’de ressam Devrim Erbil’in Kabataş’ta yer alan bir reklam panosunda sergilenen İstanbul resminin üzerine, o dönem medyanın da gündeminde olan “yoksulluk nedeniyle gerçekleşen intiharları” konu alan bir iş yapmıştı. Yaptığı çizimler ve sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek “Devletin egemenlik alametlerini aşağılamak” ve “Cumhurbaşkanına hakaret” iddiasıyla mahkemeye çıkarıldı.
Sokak sanatçısı İzinsiz'in hakim karşısına çıkmasına neden olan işi.
Oyuncu, şair, müzisyen...
Yılın bir başka yargılamasında ülkenin önde gelen iki sanatçısı Metin Akpınar ve Müjdat Gezen vardı. Gazeteci Uğur Dündar’ın sunduğu “Halk Arenası” programında açıkladıkları görüşleriyle “Cumhurbaşkanına hakaret” suçlamasıyla 4’er yıl 8’er aya kadar hapisle cezalandırılmaları istenen Gezen ve Akpınar davasının duruşmasında savcı mütalaasını açıklayarak sanatçıların cezalandırılmasını talep etti. Dava ilginç hukuksal tartışmalarla ilerledi, “Haddini bil” sözcüğünün bile suç olup olmadığı tartışıldı.
Şairler de sorgulamalardan nasibini aldı. Şair Yılmaz Odabaşı’nın yazdığı şiirden ötürü ifadesi alındı. Odabaşı paylaştığı tweet’te durumu şöyle anlattı: “‘Cumhurbaşkanına hakaret’miş; bununla ilgili ifade vermem için memur bir Twitter yorumumu gösterdi. O an ne görsem: 1987’de yazdığım ‘Konuşsam sessizlik gitsem ayrılık’ adlı şiirimin finali, meğer ‘Cumhurbaşkanına hakaret’ etmiş! Dehşete düştüm. Pes doğrusu!”
Şair Odabaşı ayrıca duruma şöyle not düştü:
“‘Yahu bu şiir’ dedim görevli memura. O da: ‘Ben bilmem, bu tweetle ilgili Cumhurbaşkanına hakaretten ifadesi alınacak demiş savcılık, ben de alıyorum’ dedi. Yani yorumumda bir tek harf olsa dahi, memur işini yapıyor, şiir için benden ifade istiyordu... İfademde: ‘Söz konusu tweet eski bir şiirimin final dizeleridir. Bu şiirde Cumhurbaşkanının unvanı da makamı da hiçbir şekilde anılmamaktadır. Bu yüzden bu isnat için şu an herhangi bir yorum yapamıyorum. Sadece Türkiye içim üzgünüm!’ dedim...”
2021’de mahkemeler şarkı söylenince gençlerin uyuşturucuya yöneldiğine ilişkin bir hükmü de yargı tarihine eklediler. “Burry Soprano” olarak bilinen rapçi Burak Aydoğduoğlu, hakkındaki kesinleşmiş hapis cezası nedeniyle cezaevine kondu. İstanbul’da Silivri İlçe Emniyet Müdürlüğü ekipleri, hakkında “uyuşturucuya özendirmek” suçlamasıyla 4 yıl 2 ay kesinleşmiş hapis cezası bulunan Burak Aydoğduoğlu’nun 12 Mart’ta Selimpaşa’da bulunan bir otele giriş yaptığını belirledi. Aydoğduoğlu, polis ekiplerince bulunduğu otelde gözaltına alınarak emniyete götürüldü. Ardından adliyeye sevk edilen Aydoğduoğlu cezaevine gönderildi.
‘SOLUĞU CEZAEVİNDE ALANLAR’
Mahkemeyi göremeden cezaevinde soluğu alanlar da var. Londra’da yaşayan gazeteci, yazar ve yönetmen Ruhi Karadağ, annesinin rahatsızlanması üzerine geldiği İstanbul’da, Sabiha Gökçen Havalimanı’nda gözaltına alındı. Pazarcık Sulh Ceza Hakimliği tarafından çıkarılan yakalama kararı sonucu gözaltına alınan Karadağ’a bir kitabında “terör örgütü propagandası yaptığı” suçlaması yöneltildiği iddia edildi.
Sinema sanatçıları da mahkemelerden nasibini aldı. Sosyal medya paylaşımları nedeniyle Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret suçundan yargılanan Nilüfer Aydan ismiyle tanınan 80 yaşındaki oyuncu Aydan Canbula, 11 ay 20 gün hapis cezasına çarptırıldı.
Soruşturmaya uğrayanlardan biri de oyuncu Levent Üzümcü oldu. Tiyatro ve sinema oyuncusu Levent Üzümcü, 3 yıl önce yaptığı bir sosyal medya paylaşımı nedeniyle ifadeye çağrıldı. Twitter’dan açıklama yapan oyuncu, attığı bir tweetin sonunda eklediği üç nokta nedeniyle ifade verdiğini söyledi.
“3 yıl önce attığım bir tivit nedeniyle mâlî şubeye ifadeye çağırıldım. Sermaye piyasası şeysi, spekülasyon yapmak suretiyle doların fiyatını yükselttiğim gerekçesiyle benden şikâyetçi olmuş. O zaman dolar 6 kûsûr liraymış… Meğer başımıza gelenlerin sorumlusu benmişim ya len”
Başı derde girenler içinde rap sanatçısı Ağaçkakan da vardı. Kabine toplantısı sonrası Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan tarafından açıklanan müzik yasağının 24:00’e çekilmesi kararını ve Erdoğan’ın “Kusura bakmasınlar, gece kimsenin kimseyi rahatsız etmeye hakkı yoktur” sözlerini protesto etmek isteyen rap sanatçısı Ağaçkakan gözaltına alındı. Ağaçkakan, Erdoğan’ın açıklamasından sonra “Gece 12’de müsait olanı Kadıköy Mehmet Ayvalıtaş Parkı’na ya da herkesin bildiği ismiyle havuza bekleriz. Mini bir konserimiz olacak” diyerek yasağa tepkisini gösterdi. Konser için alana giden Ağaçkakan ve 6 dinleyici gözaltına alındı.
Ülkemizde politik sosyal gelişmeleri çektiği çarpıcı fotoğraflarla belgeleyen sanatçı Mehmet Özer de 2021’de yargılananlar arasında yerini aldı. Mehmet Özer hakkında sosyal medya paylaşımları sebebiyle “terör örgütü propagandası” suçlamasıyla açılan davada hâkim önüne çıktı. İddianamede Özer’in 2012 ve 2015 yılları arasında yaptığı Facebook paylaşımları yer alırken, Devrimci 78’liler Federasyonu tarafından 12 Eylül 1980 darbesi ve sonrasında yaşanan hak ihlallerini kamuoyu ile paylaşmak için yılda bir kez açılan Utanç Müzesi’nin fotoğraflarını paylaşması da “örgüt propagandası” suçu için delil sayılıyor.
‘BIÇAK KEMİKTE’
Sonbahara girerken soruşturmalardan son nasibini alan, yarım asrı aşkın süredir ülkesi için sanat üreten, oyuncu Genco Erkal oldu. Tiyatro sanatçısı Genco Erkal hakkında “Cumhurbaşkanına hakaret” suçundan 4 yıl 8 aya kadar hapis cezası istemiyle iddianame hazırlandı. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nca hazırlanan iddianamede, Erkal’ın 3 farklı paylaşımında Erdoğan’a hakaret ettiği iddia edilerek, 1 yıl 2 aydan 4 yıl 8 aya kadar hapis cezasıyla cezalandırılması talep edildi. İddianame, değerlendirilmek üzere İstanbul 16. Asliye Ceza Mahkemesi’ne gönderildi. İddianame kabul edilirse Erkal, önümüzdeki günlerde hâkim karşısına çıkacak.
Salgın sırasında tüm sanat alanları salgın hastalık bahanesiyle sıkı sıkıya kapalı tutulurken 10 sanatçı da kendisini karakolda, mahkemede ve cezaevinde buluverdi. Sanata karşı yapılan baskı, engelleme, yasaklamalar çığ gibi büyürken toplumun da tepkisi aynı ölçüde yükseliyor. 24 Ağustos 2021 akşamı İzmir’in Çeşme’sinde Fazıl Say konserinde sanatçının çağrısıyla yüzlerce izleyicinin alkış ve protesto sesleri adeta bıçağın kemikte olduğunu ilan ediyordu.