Wan'ın Payîzava (Gürpınar) ilçesinde, Urartular dönemine ait 40 su değirmeninden geriye sadece 1 tane kaldı. İlçeye bağlı Xarûnika kırsal mahallesinde “Çilaşan/Çil Aş (40 değirmen)" adlı bölgede bulunan su değirmeninden 27'si, 40-50 yıl öncesine kadar aktif olarak çalışıyordu. Ancak Devlet Su İşleri'nin (DSİ) Şehmîran Kanalı'ndaki restorasyonu sırasında su yolunun doğal yapısının zarar görmesi sonrası değirmenler de kullanılamaz hale gelmeye başladı. Hem yeteri kadar su akmaması hem de bakımsızlık nedeniyle şu an sadece 1 değirmen aktif olarak çalışıyor.
'KÜLTÜRÜ KORUMAK İSTEDİM'
Söz konusu değirmenin sahibi Seyfettin Üçer, öğretmenlikten emekli olduktan sonra değirmeni restore ettiğini aktardı. Üçer, restorasyondaki amacının ise "bölgenin tarih ve kültürünü korumak" olduğunu söyledi. Üçer, bir dönem birçok yerleşim yerinin ihtiyacını karşılayan değirmenin zamanla işlevini yitirdiği belirterek, "Şehmîran Kanalı'nın yönü Wan’a çevrilince burası da artık su alamaz oldu. Bu kültürü korumak için tüm imkanlarımızı harcadık ve bu değirmeni aktif hale getirdim" dedi.
"Bu mirası çocuklarıma bırakmak istiyorum" diyen Üçer, "Bu değirmenler bittikten sonra artık insanlar fabrikalara yöneldi. Bu kültürün tekrar canlanması için projelerin yapılması ve sahiplenilmesi gerekiyor” dedi.
Değirmenin çalışma sistemini de anlatan Üçer, gelen suyun değirmen taşını döndürdüğünü ve bu taşın buğdayı öğüttüğünü söyledi. Eskiden değirmen taşlarının ahşaptan yapıldığını ancak teknoloji ilerledikçe metalden yapılmaya başlandığını aktaran Üçer, "Bu mirası sahiplenelim" diye kaydetti.
MA / Bazid Evren