Küresel Kovid-19 nedeniyle evlerinden çıkamayan değerli hemşerilerimizin sıkılmaması adına Hakkari Emirleri ile Osmanlı ve İran devletleri arasında yaşanmış tarihi savaşları sizler için derleyeceğim. Umarım beğenerek okursunuz.
İran Şahlarından Teymez Han 1723’te Yüksekova’yı ele geçirmek için bir toplantı yapar ve Hakkari’ye büyük bir sefer düzenler.
"Şah Teymez Han toplantıda bir dörtlükte dizeler"
Teymezxan dibê lez bikin bilezînin
Colemêrgê bistînin
Xanekê lê dayînin
Brahîm xan bigirin bînin.
Bunun üzerine Acemler Yüksekova’yı ele geçirir. O zaman Hakkari Kralı İbrahim Han beydi ve çok güçlü bir orduya sahipti. Acemlerin saldırısını duyunca, bölgedeki tüm etnik aşiret liderleri ile bir toplantı yapar. Safevi devletinin kralı Teymezxana karşı sınırlarını korumak için kılıçlarını kuşanırlar ve bayraklarını dalgalandırarak yola çıkarlar. Hakkari’nin 12 ocaktan oluşan aşiretleri ile 5 aşiretten oluşan Asuriler, Tixûb, Tîyar, Celoyî, Dêzî, Koçanısi, Bazî ve bağlı 103 köyden 50 bin Nasturi savaşçısı, Kürtlerle birlikte aynı safta yer alarak Acemlere karşı savaşmışlardır.
O süreçte Hakkari Emiri Mir İbrahim Han bey ile amcasınınoğlu Bahdinan Emiri aralarında gönül kırıklığı ve anlaşmazlıklar vardı. Eğer Teymez Han bölgeye saldırmasaydı belki de İbrahim Han bey büyük bir orduyla Bahdinan Emirinin üzerine yürüyecekti. Öyle ki Teymez Han’ın seferi iki liderinde barışmasına vesile olmuştu. Bahdinan Emirinin de katıldığı toplantı sonrası İbrahim Han bey 12 bin kişiden oluşan ordusuyla Acem ordusuna saldırır.
"Toplantıda İbrahim Han bey içinde bir dörtlük söylenmiştir"
Brahîm Xano Hekarî
Xwidanê dozdeh hezarî
Rêgirê Şah û Xendkarî
İki amcaoğlu olan Mirler arasındaki husumet sona erince diğer amcaoğlu olan Başkale Emiri de Van’daki aşiretleri toplayarak İbrahim Han beye yardıma gelir. Toplamda Kürt ve Nasturilerden oluşan 90 bin yiğit Acemlere karşı savaşa katılırlar.
Yüksekova girê hêrîşan bölgesinde Acemlere karşı büyük bir savaş yapılmıştır. Bu savaşta Acemler geri püskürtülerek, Enzel, Soma, Mergever, Têrgever, Gola Urmiye, Hoy, ve Selmas bölgelerine kadar kovalamışlar ve bu bölgeleri de Hakkari topraklarına dahil etmişlerdir. Bu savaş sonucunda tekrar dan Acemler ve Kürtler arasında sınırlar belirlenmiştir.!
Tarihi savaş anlaşılacağı üzere tedbir ve ittifakta verilen mücadelenin zaferle sonuçlandığını gösteriyor.!
Dengbêjlerin günümüze kadar yaşattığı o birlikteliğin şarkısı ve aşiretlerin isimleri aşağıdaki beyitte.!
BEYTA BİRAHÎM XAN….!
Birahim xan hey Birahim xan
Li ber xwe kir zêryê mercan
Çûye şerê Teymezxan
******************
Birahim xano Hekarî
Ker ewrê reş û tarî
Xwîn ji misrîyan barî
Kom bibin gelî Hekarî
*****************
Birahîm xano Hekarî
Xwidanê dozdeh hezarî
Rêgirê şah û xwendkarî
*******************
Lo mîro sahip devlet
Cema kirin eşîret
Çûn ecemê bê firset
Xurtê xurtan Brahimxan
*******************
Eşîretan dicemînî
Tûq û alan dişidînî
Li Colemêrgê dipengînî
*******************
Lo mîro tû etemî
Xwidan debr û qelemî
Sefere li ser ecemî
*****************
Lo mîro sahib kursî
Somayê danan cixsi
Tû xweş mêran dipirsî
*******************
Hatî axayê Çelê
Suwarê hespê l’enzelê
Ewirî li bircên kelê
******************
Tixûbî ne û Pinyanişî
Di deşt û dohlan de xwişî
Dar û ber ji ber herişî
******************
Di gel danê siharê
Sazbenda pif kir niqarê
Leşkir rakin ji Tiyarê
*****************
Di gel wextê cinobê
Qerewil hatin ji nobê
Leşker rakir ji Tixûbê
*******************
Digel wextê xwiroş e
Sefera gelek boş e
Leşkir rakir ji Erûş e
******************
Hat axayê Lêvînê
Siware li maneka zînê
Sefere li Gengeşînê
*******************
Hat axayê Silehî
Swarê li hespê quleyî
Nav çîyay koma te heyî
*******************
Hat axayê Feraşîn
Toq û ala li dûv xwişîn
Çûn ecemê kulavşîn
******************
Hatî axayê Dirî
Xwidan zirhî û kum zirî
Seran ji eceman dibirî
********************
Cêloyî Dêzî û Bazî
Rahêlan qêrî û gazî
Heyfa Geverê dixwazî
*******************
Di gel danê êvarî
Mir kaxezek hinarî
Bên Dostkî û Oremarî
*****************
Colemêrgê bi giser e
Manekan dûv kir per e
Qonaxa mîr Gever e.