Hakkari, günlerce süren düğünleri, kilolarca takılan altınlarıyla adından bahseden bir şehir.
Hakkari merkez ve ilçelerinin toplam nüfusu 280 bin. İşsizlik, yoksulluk, yıllarca bölgede yaşanan olaylar, göçlere de neden oluyor. Genç nüfusun iş bulma umudu nedeniyle bir önceki yıla göre nüfusu 6 bin azalmış.
Hakkari'de kırsal kesimlerde evlenme yaşı erkeklerde 18, kadınlarda 15 olarak başlıyor. Tabii durum şehirde değişiyor, evlenme yaşı şehirde daha geç başlıyor.
Hakkari'de kadınlarda, erkeklerde 25 yaşından sonra evlenmediği zaman, mahalle baskısı başlıyor ve yadırganıyor.
Evlenme baskısı, gelinlere kilolarca altın takma gibi nedenlerden dolayı erkekler küçük yaşta çalışma hayatına giriyor.
Gençler de iş bulmak, altın parası biriktirmek için başka şehirlere göç etmek zorunda kalıyor.
Tüm bu olumsuzluklara rağmen Hakkari, gelenek ve göreneklerine bağlı bir kent. Bu geleneklerden biri de düğünlerde gelinlere takılan gösterişli altınlar.
Gelinler için altın, bir yatırım aracı
Koronavirüs, ekonomik kriz ve düğün süresinin 2 saate indirilmesi, Hakkari'de düğünlerde kilolarca altın takma geleneğini dahi engelleyemedi.
Aslında altın tüm dünyada gücün simgesi olarak biliniyor. Bu durum Hakkari için ise daha fazla geçerli.
Hakkari'de düğünlerde çok fazla altın takmak, gücün yanı sıra gösterişin de simgesi olarak biliniyor.
Geline altın takma, erkekler için toplumda güç ve gösteriş olarak yansıtılırken, gelin için bir yatarım aracı ve geleceğini güvence altına alma olarak görülüyor.
Düğün masrafları katlandı
Hakkari düğünlerinde genellikle ev yıkan, hind seti, beşi bir yerde gibi altın isimleri bulunuyor. Bu altın setlerin fiyatları 10 bin ile 250 bin lira arasında değişiyor.
Düğünlerde takılan altın, gelinler için bir yatırım aracı olarak kabul ediliyor. Gelinler bu altınlar ile geleceğini güvence altına alıyor.
Gelinlerin daha fazla altın takma istediği, tabii ki düğün maliyetini de beraberinde yükseltiyor. Önceki yıllarda gelinlere alınan altının maliyeti 40 bin ile 70 arasında değişirken, bu yıl bu oran 80 bin ile 250 bin arasında değişmeye başladı.Altın fiyatlarının yükselmesine rağmen Hakkarililer, gösterişli ve fiyatı yüksek altın takma isteğinde vazgeçmiyor.
Türkiye'de genç ve bekar oranında birinci sırada
Koronavirüs nedeniyle tüm Türkiye'de olduğu gibi Hakkari de yaşayanları etkiledi. Pandemiden en çok etkileneler ise genellikle gençler. Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) 2019 verilerine göre Türkiye'de 23,9 oranla genç nüfus oranının en yüksek olduğu il Hakkari.Türkiye'de bekar oranın en yüksek olduğu il yine Hakkari. TÜİK 2019 verilerine göre, boşanma hızının en düşük olduğu kent ise binde 0,16 ile yine Hakkari oldu. Genç ve bekar oranın Türkiye'de birinci sırada olan Hakkari'de işsizlik oranı da o kadar yüksek. Şehirde gençler arasında işsizliğin bu kadar yüksek olması ise, başka bir sorunu da beraberinde getiriyor. Evlenme yaşı gelen gençler, düğünde geline fazla altın takılması nedeniyle evlenemiyor. Evlenenler ise, binbir dereden getirip, biriktirdikleriyle ya da borç ve kredilerle evlenmek zorunda kalıyor.
"Geleceğimizi güvence altına alıyoruz"
Hakkarili Gelin Jiyan Tekçe, altınlarla geleceğe yatırım yaptıklarını belirtiliyor.
"Düğünlerde takılan altınlarla evli çiftler, kendilerine ya ev ya da arsa alıyor" diyen Tekçe, hiçbir gelinin kendisine altın takmadan evliliği kabul etmeyeceğini, düğün de yapmayacağını kendinden emin sözlerle anlatıyor. Altınları sadece kendileri için istemediklerini dile getiren Tekçe, "Bu altınlarla eşimizle bir yuva kuruyoruz. Ayrıca her genç kız, düğününde kendisine çok altın takılmasını ister. Ayrıca bu bir gelenektir. Bizden öncekiler nasıl yapmışlarsa, bizde aynısını devam ettiriyoruz" dedi.
"Altın takmada bir azalma olmadı"
Yaklaşık 20 yıldır, Hakkari'nin en işlek caddesinde kuyumculuk yapan Halit Sönmez, evlenen kişilerin bütçelerine göre altın aldığını söylüyor. Sönmez'e göre, düğünlerde 70 bin ile 100 bin lira arasında bir takı takılıyor. Koronavirüs nedeniyle 4 ay boyunca düğün yapılmadığı için kuyumcularda kapalı kalmış. Sönmez, iş yerinin kapalı olduğu dönemlerde ve pandemi nedeniyle işlerinin yüzde 80 oranında düştüğünü vurguluyor.
Sönmez, pandemi döneminde yapılan düğünlerde, altın alım sayısında bir azalma olmadığını özellikle belirtiyor.
Durumu iyi olmayanlara kendilerinin yardım ettiğini söyleyen Sönmez, "Bazı düğünlerde borç altın bile veriyoruz. Düğünden gelen takılar ile borçlarını ödüyorlar. Bazıları ise altınları daha sonra iade ediyor. Bazıları ise, kredi çekerek ödeme yapıyor. Bazı gelinler ise, düğünü için sadece altın istiyor" diyor.
Sönmez, sözlerini şöyle sonlandırıyor:
Ekonomik kriz ve pandemi ile birlikte Hakkari'de altın sayısı kısıtlanmalıydı. Bu maliyet insanları çok zorluyor. Yüklü altın nedeniyle insanlar evlenemiyor. Hakkari'de bu gelenek, insanların yaşamlarını olumsuz etkiliyor. Bu iyi bir gelenek değildir. Düğünlere gidenler artık altın takamıyor.
Hamdiye Çiftçi: Independent Türkçe
