Türkiye’de mayın sorunu ve askeri alanlar etrafında bulunan patlayıcı maddelerin yarattığı risk sürüyor. Türkiye’nin iç kesimleri başta olmak üzere Azerbaycan, Ermenistan, Suriye, Irak ve İran sınırında toprağa döşeli mayınlar bulunuyor. Bu mayınlar nerdeyse her yıl ölümlere ve yaralanmamalara neden oluyor.
TAAHÜT YERİNE GETİRİLMİYOR
Anti-personel mayınlarının kullanılması, stoklanması, üretilmesi ve transferinin yasaklanması ve imhasını hedefleyen Ottawa Sözleşmesine taraf olan Türkiye, toprağa döşeli tüm mayınları temizleme taahhüdünde bulunmasına rağmen bu taahhüdünü hala yerine getirmedi.
Sınır hatları ve iç kesimlerde yüz binlerce mayının toprağa gömülü bulunduğu Türkiye, 1 Mart 1999 tarihinde yürürlüğe giren Ottawa Sözleşmesi'ne 2004 yılında taraf oldu. 2014 yılına kadar kara mayınlarını temizleyeceği taahhüdünde bulunan Türkiye, 2013 yılında bu taahhüdü yerine getiremedi ve 8 yıllık bir ek süre istedi. 2022’de de taahhüdünü yerine getirmedi ve üç yıllık ek süre daha istedi.
Mayınsız Bir Türkiye Girişimi, Diyarbakır’da “Mayınsız bir Türkiye'yi birlikte nasıl gerçekleştirebiliriz?” konulu program düzenledi.
Diyarbakır Barosunda gerçekleşen programda Mayınsız Bir Türkiye Girişimi Koordinatörü Muteber Öğreten, Türkiye’nin mayın Ottawa Sözleşmesine taraf olma süreci, sözleşme kapsamında yaptığı çalışma ve mevcut durum, Uluslararası Karamayını Yasaklama Kampanyası, Türkiye'de Anti-personel Karamayını sorununun boyutları hakkında sunum yaptı.
214 MİLYON METREKARELİK MAYINLI ALAN
Öğreten, sunumunda Türkiye’nin 2013 yılında Birleşmiş Milletlere sunduğu süre uzatma talebinde ülke genelinde bulunan Anti-Personel Kara mayını sayısına ilişkin bilgileri d paylaştı. Türkiye’nin 2013’te BM’ye ilettiği talepte yer alan bilgilere göre askeri tesisler etrafında 97 bin 446 , sınır bölgelerinde 906 bin 497 olmak üzere toplam 1 milyon 3 bin 943 Anti-Personel Kara mayını bulunuyor. Askeri tesisler etrafındaki 2 milyon 615 bin 648, sınır bölgelerinde 212 milyon 116 bin 689 olmak üzere toplam 214 milyon 732 bin 307 metre karelik alanda mayınlar bulunuyor.
SİVİL VE ASKER KAYIPLAR
Taraf ülkeler “Mayınların Kullanımının, Depolanmasının, Üretiminin ve Devredilmesinin Yasaklanması ve Bunların İmhası” ile ilgili Ottawa Sözleşmesi kapsamında her yıl en geç 30 Nisan’da Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne bilgi vermek zorunda. Bu sözleşmenin 7’inci maddesi “Şeffaflık önlemleri” ile ilgili. Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine bilgi veren ülkeler arasında Türkiye’de bulunuyor.
Öğreten, sunumunda Türkiye’nin verdiği güncel bilgileri de paylaştı. Türkiye’nin Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine “Anti-Personel Kara Mayını Temizliği” ile ilgili verdiği bilgilere göre, 2015 -2022 yılları arasında 193 bin adet toprağa döşeli mayın imha edildi. 2015-2022 yılları arasında 39 bin metre karelik alan temizlendi. Türkiye’nin bu çalışmayı nerde yaptığı ile ilgili bilgi yok
Türkiye’nin Birleşmiş Milletlere sunduğu Süre Uzatma talebinde Anti-Personel kara mayınlarının neden olduğu kayıplarda yer aldı. 2013, 2020 ve 2022 Süre Talep Raporlarına göre Anti-Personel Kara mayınlarından dolayı asker ve siviller dahil toplam bin 575 kayıp yaşandı.
RAPORLAR TUTARSIZ, NET BİR TARİH YOK
Türkiye’de Anti-personel Kara Mayını sorununun devam ettiğini ifade eden Öğreten, Kara mayını konusunda hala bir veri tabanının oluşturulmadığını, Türkiye’nin Birleşmiş Milletlere gönderdiği raporların tutarsız olduğuna işaret etti. Mağdurların tedavi ve rehabitasyon, eğitim, istihdam ve mağduriyetlerinin tazmini konusundaki yetersizlikler olduğunu belirten Öğreten, “Türkiye Sözleşme’nin Neresinde?” başlığında şunları anlattı:
-Mayın Temizliği: 1 milyon 3 bin 943 mayının 193 bini imha edildi. 810 bin 943 mayının imhası gerekiyor.
-Mayın Döşeli Alan: 214 milyon 732 bin 307 metre karenin 39 milyon metrekaresi temizlendi. 175 milyon732 bin 307 metre karenin temizlenmesi gerekiyor.
-Mayın Temizliği Programı Henüz oluşturulmadı, 2025’te oluşturulacak.
-Mayın Kurbanları/Mağdurları Veri Tabanı: Erişim yok, açıklanan bilgiler tutarsızlıklar içeriyor.
-Sağlık Hizmetlerine Erişim, Mayın Risk Eğitimi Yetersiz.
NELER YAPILMALI?
Daha fazla kayıpların yaşanmaması için bir an önce yer altında bulunan Anti-personel Kara Mayınlarının temizlenmesi gerektiğini belirten Öğreten, şunları söyledi:
"Tüm mayınlı alanlardaki mayın temizleme işlemi hızlandırılmalı. Mayınlı araziler net bir şekilde işaretlenmeli ve sivillerin bu alanlara girişi engellenmeli. Kapsamlı bir Mayın Riski Eğitimi programı oluşturulmalı. Mayından etkilenmiş bölgelere yakın yerlerde kurulacak mağdur desteği tesislerine ve rehabilitasyon merkezlerine erişim geliştirilmeli. Mayın mağdurlarının rehabilitasyonu ve topluma entegrasyonunun sağlanması ve mayın mağdurlarının ihtiyaçlarının karşılanıp haklarının korunması konularında somut adımlar atılmalı. Mayın mağdurlarına ilişkin olarak kapsamlı veri toplama çalışması başlatılmalı. Eğitim amaçlı elde bulundurulan ve kesinlikle ihtiyaç dahilinde olmayan tüm mayınlar imha edilmelidir."
