Deniz Gezmiş Kimdir?
Deniz Gezmiş, Türkiye'nin 20. yüzyıl siyasi tarihinde önemli bir figürdür. 28 Şubat 1947'de Ankara'nın Ayaş ilçesinde doğdu. Ailesi eğitimli bir arka plana sahipti; babası ilköğretim müfettişi olarak çalışırken, annesi ilkokul öğretmeniydi. Deniz Gezmiş, lise eğitimini İstanbul'da Haydarpaşa Lisesi'nde tamamladı ve bu dönemde sol ideolojiyle tanışarak politik faaliyetlere başladı.
Lise yıllarında 'sol' ideolojiyle tanıştı
Deniz Gezmiş'in lise yıllarında sol ideolojiyle tanışması, onun siyasi bilincinin şekillenmesinde önemli bir dönemeçti. Lise eğitimini İstanbul'da Haydarpaşa Lisesi'nde tamamlayan Gezmiş, bu dönemde sol fikirlerle temas etti ve sol ideolojiye ilgi duymaya başladı.
Lise yıllarında sol ideolojiyle tanışması, Deniz Gezmiş'in ilerleyen yıllarda politik mücadelede aktif bir rol oynamasına ve sol hareketin önde gelen isimlerinden biri haline gelmesine yol açtı. Bu dönemde sol ideolojiye olan ilgisi, Gezmiş'in Türkiye'nin sosyal ve siyasi sorunlarına duyarlılık kazanmasına ve toplumsal değişim için mücadele etme isteğinin güçlenmesine katkı sağladı. Gezmiş'in lise yıllarında sol ideolojiyle tanışması, onun politik kariyerinin temellerini atmış ve Türkiye'nin siyasi tarihinde önemli bir figür haline gelmesine yol açmıştır.
18 yaşında Türkiye İşçi Partisi'ne üye oldu
Deniz Gezmiş'in Türkiye İşçi Partisi'ne (TİP) üyeliği, genç yaşta siyasi aktivizmine başladığının önemli bir göstergesiydi. 18 yaşında olan Deniz Gezmiş, Türkiye'nin sol siyasi hareketlerinden biri olan TİP'e katıldı. TİP, Türkiye'deki sol siyasetin önde gelen partilerinden biriydi ve sosyalist, işçi sınıfı odaklı bir politika izliyordu.
Deniz Gezmiş'in TİP'e üyeliği, gençlik yıllarında siyasi bilincini geliştirmesi ve aktif olarak politik mücadele içinde yer alması açısından önemli bir adımdı. Bu dönemde TİP'in etkisi altında olan gençler, Türkiye'nin siyasi atmosferinde sol ideolojilere ve sosyalist değerlere olan ilgiyi artırmıştı. Gezmiş'in TİP'e üyeliği, onun siyasi kariyerinin ve sol mücadelesinin başlangıcı olarak kabul edilir.
Politik Aktivizm ve Eylemler
Genç yaşta sol ideolojiye ilgi duyan Gezmiş, Türkiye İşçi Partisi'ne üye oldu. 1960'ların ortalarında öğrenci eylemlerinde aktif rol aldı. Özellikle 1968'de İstanbul Üniversitesi'nin işgaline liderlik etti ve öğrenci hakları mücadelesinde önemli bir figür haline geldi. Ayrıca, ABD Büyükelçisi'ni protesto eden gösterilerde yer aldı ve 6. Filo'yu protesto ettiği için tutuklandı.
Filistin'deki Mücadele
Deniz Gezmiş, Türkiye'deki siyasi faaliyetlerinin yanı sıra Filistin'de de aktif oldu. 1969'da İstanbul Üniversitesi'nde sağcı gruplara karşı mücadele verdi ve ardından Filistin'e giderek Filistin Demokratik Halk Kurtuluş Cephesi'nin gerilla kampında eğitim aldı.
6 Mayıs 1972
Deniz Gezmiş, 6 Mayıs 1972 tarihinde, Ankara'da Ulucanlar Cezaevi'nde, arkadaşları Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan ile birlikte idam edildi. Bu acı olay, Türkiye'nin siyasi tarihinde derin izler bıraktı ve Gezmiş'in ölümü, Türkiye'deki sol hareketin ve politik atmosferin dönüm noktalarından biri olarak hatırlanır.
Deniz Gezmiş'in yaşamı, fikirleri ve mücadelesi, Türkiye'nin siyasi tarihinde önemli bir yer tutar ve hala tartışılmaya devam eder.
Nasıl yakalandılar?
Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının yakalanma süreci oldukça dramatiktir. 12 Mart 1971 askeri müdahalesinin ardından, 15 Mart 1971'de Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Sinan Cemgil'den oluşan bir grup, ayrı motosikletlerle yola çıktılar. Sinan Cemgil daha sonra ayrıldı. Deniz Gezmiş ve Yusuf Aslan ise Malatya'ya gitmek üzere yola koyuldu.
Ancak, Sivas'a yaklaştıklarında çevirmenin olduğu haberi üzerine rotalarını değiştirerek Şarkışla'ya yöneldiler. Şarkışla'ya ulaşmalarına yaklaşık 20 km kala motosikletleri arıza yaptı ve bunun üzerine motosikletlerini iterek ilçeye doğru yürümeye başladılar.
Şarkışla'da, motosikletlerini kiraladıkları bir jipe yükledikten kısa bir süre sonra, bekçinin ihbarı üzerine askerler geldi ve çatışma başladı. Bu çatışmada, Yusuf Aslan yaralandı ve yere düştü. Deniz Gezmiş, tek başına kaçmaya devam etti.
Kaçabilmek için bir astsubayın evine zorla girerek arabasına binmesini sağladı. Ancak, astsubayın karısı kapıyı kapatmaya çalıştığı sırada ateş ederek kadının elini yaraladı ve astsubayı rehin aldı. Deniz Gezmiş, bu şekilde kaçmaya devam etti.
Sonunda, 16 Mart 1971 Salı günü Sivas'ın Gemerek ilçesinde yakalandı ve Kayseri'ye götürüldü. Oradan da dönemin İçişleri Bakanı Haldun Menteşeoğlu'nun makamına Ankara'ya sevk edildi. Bu olay, Türkiye'nin siyasi tarihinde önemli bir dönüm noktası olarak hatırlanır.
ABD Büyükelçisine karşı eylemler gerçekleştirdi
Deniz Gezmiş, Türkiye İşçi Partisi içindeki ideolojik tartışmalarda etkili olarak "Millî Demokratik Devrim" grubunun fikirlerini benimsemişti. Bu dönemde özellikle devrimci öğrenci kesimi arasında etkili oldu. Ekim 1968'de, Deniz Gezmiş, Cihan Alptekin, Mustafa İlker Gürkan, Mustafa Lütfi Kıyıcı, Devran Seymen, Cevat Ercişli, M. Mehdi Beşpınar, Selahattin Okur, Saim Kurul ve Ömer Erim Süerkan gibi isimlerle birlikte Devrimci Öğrenci Birliği'ni (DÖB) kurdu.
Bu dönemde, ABD'nin dış politikasını eleştiren ve ABD Büyükelçisi'nin Türkiye'ye gelişi sırasında protesto gösterileri düzenleyen Gezmiş, 28 Kasım 1968'de ABD Büyükelçisi Kommer'in Türkiye'ye gelişi sırasında Yeşilköy Havaalanı'nda düzenlenen protesto gösterileri nedeniyle tutuklandı. Ancak, 17 Aralık 1968'de serbest bırakıldı.
Bu eylemler, Deniz Gezmiş'in politik etkinliklerindeki önemli bir dönemeçti ve Türkiye'nin siyasi atmosferinde geniş yankı uyandırdı. Gezmiş'in ve beraberindekilerin eylemleri, Türkiye'deki gençlik hareketinin radikalleşmesine ve sol siyasi mücadelede daha etkili bir konuma gelmesine katkı sağladı.
6. Filo'yu protesto ettiği için yargılandı
Deniz Gezmiş'in Türkiye'deki politik mücadelesi sırasında önemli bir olay, 6. Filo'yu protesto etmesi ve bu nedenle yargılanmasıydı. 6. Filo, Amerikan donanmasına ait bir filoydu ve Vietnam Savaşı sırasında Türkiye'nin İzmir kentinde bulunuyordu. Türkiye'deki sol gruplar ve gençlik örgütleri, 6. Filo'nun Türkiye'de bulunmasını ve Amerikan emperyalizmini desteklemesini protesto etti.
Deniz Gezmiş, bu protestoların bir parçası olarak 6. Filo'yu protesto etmiş ve bu nedenle yargılanmıştı. Ancak, bu suçlamadan beraat etti. Bu dönemdeki eylemleri ve yargılanması, Deniz Gezmiş'in radikal sol mücadelesindeki önemli bir dönemeçti. 6. Filo'nun protesto edilmesi, Türkiye'deki sol hareketin ve gençlik aktivizminin Amerikan emperyalizmine karşı sesini yükseltmesinde önemli bir rol oynadı.
