Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi James R. Schlesinger Enerji ve Jeopolitik Masası’ndan Nikos Tsafos, Ekathimerini gazetesine Avrupa’nın Rusya’ya enerji bağımlılığını azaltma kararının Doğu Akdeniz’de bulunan kaynakların önemini arttırdığını ancak bu projelerin önünde siyasi ve teknik engeller bulunduğunu yazdı.
Ukrayna'daki savaş Avrupa'nın enerji güvenliğini alt üst etti. İlişki bir gecede koparılamasa bile, Rus enerjisine güvenmeye devam etmek artık mümkün değil. Avrupa alternatif tedarikçiler ararken, Doğu Akdeniz yeni bir stratejik önem kazanıyor. Kriz zamanlarında, yıllardır takılıp kalan teklifler birdenbire hızla ilerleyebiliyor. Şimdi benzer bir şey olabilir mi?
Rusya'nın savaşına yanıt olarak Avrupa Komisyonu, Avrupa'nın Rus doğalgazına olan bağımlılığını kesmek istiyor. Planın bir unsuru, 2030'da bir fark yaratacak, ancak 2022'de gerçekleşmeyecek olan genel gaz talebini azaltmak. Diğeri, Rus dışı arzları güvence altına almak. Komisyon, Avrupa Birliği'nin 2021'de Rusya'dan yaptığı 155 milyar metreküp ithalatı dengelemeye yardımcı olarak ilave 60 milyar metreküp gaz ithal etmeye çalışması gerektiğini söylüyor. Bu, tedarikçiler için bir fırsat.
Doğu Akdeniz'den arzı hemen artırmak zor. Avrupa'ya ulaşmanın tek yolu Mısır'daki sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) tesislerinden geçiyor. Mısır ve İsrail, mevcut sahalardan daha fazla pompalayabilirse Avrupa’ya ek gaz ihraç edilebilir. 2023’te yenilenmesi tamamlanacak boru hattı buna imkan verecek. Ancak asıl soru, krizin yeni projeleri mümkün kılıp kılmayacağıdır.
Doğu Akdeniz'deki çeşitli kaynakların kilidi açılabilir. İsrail'de Leviathan sahası kapasitesini ikiye katlayabilir. Kıbrıs'ta Afrodit sahası hala geliştirilmemiş durumda. Kıbrıs'taki iki keşif, Glaucus ve Calypso, kaynak potansiyellerini doğrulamak için daha fazla sondaj gerektiriyor. Başka bir deyişle, doğru koşullar altında geliştirilebilecek, belirlenmiş potansiyel kaynaklar var.
Bir kriz aynı zamanda bir fırsat olabilir, ancak aciliyet duygusu tüm seçeneklerin eşit olduğu anlamına gelmez. Başarı üç faktöre bağlıdır. İlk olarak, bir teklif teknik olarak olgun olmalıdır. Büyük bir projeyi gerçekleştirmek için hazırlık gerekir. İkincisi, siyasi destek esastır. Gaz fiyatları yüksek, ancak herkes bugünün fiyatlarının sürdürülemez olduğunu anlıyor. Kamu finansmanına ihtiyaç duyulacaktır. Üçüncüsü, bir proje üstesinden gelinebilecek engellerle yüzleşmelidir. Politik çıkar bazı sorunları çözebilir, ancak diğerlerini çözemez.
Sonuçların bir sıralaması mümkündür. Afrodit'ten Mısır'a gaz göndermek, teknik ve ticari olarak en olgun teklif. Avrupa, fosil yakıtların finansmanı üzerindeki kısıtlamalarını gevşetirse, bu gaz birkaç yıl içinde Avrupa'da olabilir. Bu öneri, Kıbrıs'ta gelirlerin nasıl paylaşılacağına dair bir çözüm bulunmasını gerektiriyor ki bu basit bir iş değil. Ve bu fikir, Avrupa'nın iklim gündemi ile uyumlu olmalıdır. Bu gerçeği Brüksel'e göstermek, destek almak için çok önemli olacak.
İsrail'deki Leviathan'da yüzen bir LNG tesisi inşa etme önerisi de destek alabilir, ancak bunun için kamu desteğinin olup olmayacağı belli değil. Öyle olsa bile, Leviathan'ın zamanla satacak daha çok gazı olacak. Leviathan er ya da geç, boru hattı seçeneklerini yeniden gözden geçirecek.
Türkiye'ye önerilen bir boru hattı şimdi geçmişte olduğundan daha çekici görünüyor. Ancak bu boru hattı için tartışmalar genellikle siyasi düzeyde yapıldı. Projenin hızlı bir şekilde ilerlemesi için teknik çalışmaların yeterince gelişmiş olup olmadığı açık değil. Türkiye'nin enerji öncelikleri de değişim içinde. Ülke bu boru hattını istedi ama ilerlemek için fedakarlık yapacak mı? Diğer taraflar işbirliği yapacak mı yoksa boru hattına karşı mı çıkacak? İsrail, Türkiye ile anlaşmaya hazır mı? Bu, biraz karmaşık bir proje olmaya devam ediyor.
Aynı şey EastMed boru hattı için de söylenebilir. Hala birçok engelle karşı karşıya. Boru hattı siyasi desteğe sahip ancak ticari ve teknik ilerleme sağlamakta zorlanıyor. Kazma vurmaya hazır bir proje değil. Aynı zamanda Avrupa için daha büyük, çok yıllı bir taahhüt ve en azından bu boru hattının zaman içinde nasıl gelişebileceğine dair bir plan olmadan iklim gündemine uyum sağlamak daha zor. Projenin şansı biraz arttı. Ancak başarı hala oldukça belirsizdir.
Rusya'nın Ukrayna'daki savaşı enerji kartlarını yeniden karıyor. Doğu Akdeniz Avrupa'ya yardım edebilir. Ancak bölge, siyasi çıkarların uzun süredir devam eden açmazları kırabileceği ve enerji güvenliği zorunluluklarının uzun vadeli emisyonları azaltma hedefleriyle uyumlu olabileceği olgun projelere odaklanırsa enerji güvenliğine katkıda bulunabilir. Sadece birkaç fikir bu parametrelere uyuyor. Bugün beklentiler bir ay öncesine göre daha iyi görünüyor. Ama hala yapılacak işler var.
