- Güney Afrika Cumhuriyeti’nin, Gazze'deki Filistinlilere soykırım yaptığı gerekçesiyle İsrail aleyhinde açtığı dava, Lahey’deki Uluslararası Adalet Divanı’nda bugün görülmeye başlanıyor. Hollanda’nın Lahey kentindeki Barış Sarayı’nda (Vredespaleis) yerel saatle 10:00’da başlayacak duruşmanın ilk gününde Güney Afrika, soykırım suçlamasına ilişkin savlarını sözlü olarak dile getirecek. İsrail ise yarın sözlü savunma yapacak.
İLK HEDEF, SALDIRILARA KARŞI İHTİYATİ TEDBİR
İsrail'in 1948 tarihli Birleşmiş Milletler (BM) Soykırım Sözleşmesi'ni ihlal ettiğini belirten Güney Afrika Cumhuriyeti'nin dilekçesinde, "İsrail'in eylemlerinin ulusal, ırksal ve etnik açıdan Filistin halkının bir parçası olan Gazzeli Filistinlileri yok etmek üzere özel bir niyet taşıdığı ve bu yönüyle soykırım karakterinde olduğu" belirtiliyor.
Öncelikli olarak da, İsrail'in Gazze'deki tüm askeri operasyonların derhal askıya alması için, ihtiyati tedbir kararı verilmesini istiyor. Yüksek Mahkeme önce bu talebi ele alacak.
İsrail’in talebi üzerine bugün ve yarın yapılacak sözlü oturumlar, birer saat uzatıldı. Duruşmalar , iki gün boyunca 10:00 - 13:00 saatleri arasında görülecek ve Uluslararası Adalet Divanı’nın internet sitesinden canlı olarak izlenebilecek.
APARTHEID KIYASLAMASI
Güney Afrika tarafından 29 Aralık’ta açılan davada, İsrail'in Gazze Şeridi'ndeki eylemlerinin "soykırım niteliğinde" olduğu vurgulanıyor. Güney Afrika Cumhuriyeti, İsrail hükümetinin Gazze’deki uygulamalarını kendi ülkesindeki “apartheid (ırk ayrımcılığı) rejimiyle” kıyaslıyor.
Güney Afrika, başvurusunda ayrıca "Filistin halkının Soykırım Sözleşmesi'nden kaynaklanan haklarına daha fazla, ağır ve onarılamayacak zararlar gelmesini önlemek" ve İsrail'in Sözleşme'de yer alan soykırımda bulunmama, soykırımı engelleme ve cezalandırma yükümlülüklerine uymasını sağlamak" üzere geçici tedbirler alınmasını talep ediyor.
SOYKIRIM DAVASININ SONUÇLANMASI YILLAR SÜREBİLİR
Uluslararası Adalet Divanı yargıçlarının İsrail'in soykırım suçu işleyip işlemediği yönünde hüküm vermeden önce, Güney Afrika'nın Gazze'deki askeri eylemlerin derhal sona erdirilmesi gibi acil talepleri konusunda geçici tedbir kararını açıklaması bekleniyor. Bu konuda kararın birkaç hafta içinde alınabileceği tahmin ediliyor. İsrail'e yönelik soykırım suçlamasına ilişkin esas davanın sonuçlanması ise yıllar sürebilir.
HUKUKİ BAĞLAYICILIĞI VAR AMA...
15 ülkenin yargıçlarının oluşturduğu Uluslararası Adalet Divanının kararlarının hukuki bağlayıcılığı bulunuyor. Ancak mahkemenin ilgili ülkeyi kararı uygulamaya zorlama konusunda yetkisi yok.
İRAN'DAN DESTEK
Davanın başlaması öncesinde İran'dan destek açıklaması geldi. İran Dışişleri Bakanlığı yazılı açıklamasında, "Güney Afrika'nın Filistin ulusunun savunulmasına yönelik uluslararası hukuka dayanan sorumlu, cesur ve onurlu eylemine desteğini" vurguladı. Gazze'de işlenen suçların faillerinin hesap vermesini sağlamak için uluslararası topluma güçlü destek olma çağrısında bulunan İran, İsrail'in soykırım dahil Gazze Şeridi'ndeki Filistinlilere karşı tüm uluslararası hukuku ihlal eden suçlar işlediğini vurguladı. Bakanlık ayrıca, BM Güvenlik Konseyi (BMGK) dahil olmak üzere uluslararası kurum ve kuruluşlara, İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırılarının tamamen durdurulması için acil adımlar atma çağrısında bulundu.
TUNUS: TANIMA ANLAMINA GELİR, KATILMAYACAĞIZ
Tunus ise "dolaylı olarak İsrail'in tanınması anlamına geldiği için" İsrail'e karşı açılan hiçbir davaya katılmayacağını ancak sözlü iddialarını sunacağını duyurdu. Açıklamada, Cumhurbaşkanı Kays Said'in izniyle 14 Aralık 2023'te, Tunus'un UAD'ye sözlü iddia sunacak ülkeler listesine kaydedilmesi için talepte bulunulduğu kaydedildi.
ABD VE ALMANYA'DAN İSRAİL'E DESTEK
Davanın başlaması öncesinde ABD ve Almanya'dan ise İsrail'e destek geldi. Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock, Gazze Şeridi'nde soykırım niyeti olmadığını savundu. Baerbock Lübnan ziyareti sırasında yaptığı açıklamada, soykırımın ulusal, etnik, belirli bir ırka ait veya dini bir grubun tamamen veya kısmen yok edilmesi olarak tanımlandığını belirterek, "İsrail'in silahlı terör örgütü Hamas'a karşı kendini savunurken böyle bir niyeti olduğunu göremiyorum" dedi.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken da dün Tel Aviv'deki temasları sonrasında yaptığı açıklamada İsrail aleyhine açılan davanın "bir kıymeti bulunmadığı" değerlendirmesi yapmıştı.
İngiltere Dışişleri Bakanı David Cameron ise parlamentonun Dış İlişkiler Komisyonunda kendisine Gazze'deki olası uluslararası hukuk ihlalleri konusunda yöneltilen bir soruya yanıt verirken hükümete bağlı hukukçuların İsrail'in uluslararası hukuku ihlal ettiğini düşünmediğini belirtmiş, ancak savaşta gördüğü bazı şeylerin kendisinde derin endişe yarattığını söylemişti.
DAVA NEDEN ULUSLARARASI ADALET DİVANI’NDA AÇILDI?
Birleşmiş Milletler’in en üst yargı organı olan Uluslararası Adalet Divanı, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin aksine, bireysel suçlar yerine sadece devletler arasındaki ihtilafları ele alıyor. Bu nedenle dava Uluslararası Adalet Divanı’nda açıldı.
BM SÖZLEŞMESİ SOYKIRIMI NASIL TANIMLIYOR?
Birleşmiş Milletler tarafından 1948 yılında kabul edilen “Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi”ne göre, bir eylemin soykırım olarak kabul edilebilmesi için, şunları içermesi gerekiyor:
* Soykırım eylemleri ulusal, etnik, dini veya ırksal bir grubu hedef almalıdır
* Öldürme, ağır yaralama, zihinsel ve psikolojik zarar verme, zehirli yaşam koşulları yaratma, doğum kontrol tedbirleri uygulama veya çocukları bir gruptan diğerine zorla nakletme gibi yıkıcı eylemler olmalıdır
* Soykırım eylemleri sistematik ve yaygın olmalıdır
* Yok etmeye yönelik açık bir niyet olmalıdır
ULUSLARARASI ADALET DİVANI NEDİR?
Uluslararası Adalet Divanı (ICJ), Birleşmiş Milletlerin en yüksek yargı organı. Mahkeme, Haziran 1945'te Birleşmiş Milletler Şartı ile kuruldu ve Nisan 1946'da faaliyetlerine başladı. Yüksek Mahkeme, BM Genel Kurulu ve Güvenlik Konseyi tarafından dokuz yıllık bir süre için seçilen 15 yargıçtan oluşuyor. Mahkemenin merkezi Hollanda’nın Lahey kentindeki Barış Sarayı'nda bulunuyor.
Mahkemenin iki önemli işlevi var: Birincisi, uluslararası hukuka uygun olarak, sözleşmeye taraf devletler tarafından sunulan hukuki ihtilafların çözümü konusunda karar almak. Diğeri de, hukuki sorunlarla ilgili tavsiye niteliğinde görüşler bildirmek.
Uluslararası Adalet Divanı'nın vereceği kararlar bağlayıcı nitelikte ve soykırım suçları için zaman aşımı söz konusu değil. (BBC, DW)