Türkiye'nin ekonomik krizle boğuştuğu bu günlerde, Van esnafı da artan maliyetler ve düşen müşteri sayıları nedeniyle ciddi sıkıntılar yaşıyor. Van sokaklarında yıllardır ticaretle uğraşan esnaflar, her geçen gün işlerinin daha da kötüye gittiği bir tabloyla karşı karşıya. Önlerini görememekten şikâyet eden esnaflar, gelecekten umutsuz.
Maliyetler Altında Eziliyoruz
Kemal Aras, Van'da uzun yıllardır çay bahçesi işletiyor. İşletmesinin bulunduğu caddede eskiden canlılık olduğunu söyleyen Aras, son yıllarda ekonomik krizin işleri büyük ölçüde azalttığını ifade etti. "Her şeyin fiyatı arttı, ancak biz fiyatlarımızı artırmakta zorlanıyoruz. Çay, şeker, hatta suyun maliyeti bile neredeyse birkaç katına yükseldi" diyen Aras, özellikle kiraların ve faturaların altında ezildiklerini belirtti.
Aras, "Elektrik faturalarımız neredeyse iki katına çıktı. Kira deseniz, her yıl artıyor. Müşteri sayısı da azalınca, bu durumdan kurtulmamız neredeyse imkânsız hale geliyor. Tüm bunlara ek olarak, bir de kayıt dışı çalışan esnaflarla rekabet ediyoruz" diyerek, ekonomik krizin kendilerini nasıl bir çıkmaza sürüklediğini anlattı.
Dayanacak gücümüz kalmadı
Mahmut Bilgin, Van'da çay ocağı işleten bir başka esnaf. Geçmişte çay ocağına giden müşterilerin daha fazla olduğunu anlatan Bilgin, şimdilerde müşteri sayısının önemli ölçüde azaldığını söyledi. İşlerdeki düşüşün kendilerini olumsuz etkilediğini anlatan Bilgin: “Kira giderlerimiz almış başını gidiyor. Faturalar, maliyetler derken günün sonunda elde bir şey kalmıyor” şeklinde konuştu.
Bilgin, "Kahvehaneler sosyalleşme alanlarıdır, fakat ekonomik kriz bu kültürü de yok etmek üzere. İnsanlar artık evlerinde oturmayı tercih ediyor, çünkü dışarıda harcayacak paraları yok" diyerek sorunun toplumsal kısmına dikkat çekti.
"Yeniliklere Rağmen Ayakta Kalmak Zor"
Su arıtma sistemleri işiyle uğraşan Zafer Dikici, ekonomik krizin sadece geleneksel işletmeleri değil, yenilikçi sektörleri de etkilediğini söyledi. Dikici, "İnsanlar sağlıklı suya ulaşmak için su arıtma sistemlerine yöneliyor, ancak ekonomik kriz nedeniyle bu alanda da ciddi bir daralma yaşanıyor. Bizim işimizde bile maliyetler yükseldi. İnsanlar artık su arıtma sistemleri yerine daha ucuz çözümler arıyor" şeklinde konuştu.
Ekonomik krizin tüm sektörleri etkilediğini belirten Dikici, "İşletmemizi ayakta tutmak için yeni ürünler ve kampanyalar deniyoruz, ancak yeterli olmuyor. Bankalardan kredi almak bile şu an çok zor” dedi.
"Gelecek Karanlık, Umutlar Tükeniyor"
Her üç esnaf da gelecekten umutlu olmadıklarını belirtti. Kemal Aras, "Bu şekilde devam ederse, iş yerimizi kapatmak zorunda kalacağız. Bu sadece bizim değil, birçok esnafın yaşadığı bir sorun" derken, Mahmut Bilgin de yetkililerden destek beklediklerini söyledi: "Vergi yükleri altında eziliyoruz. Yetkililerin esnafa daha fazla destek olması şart."
Zafer Dikici ise krizin uzun vadeli etkilerinden endişe duyuyor: "İşlerin düzelmesi için köklü reformlar gerekiyor. Aksi halde geleceğimiz belirsiz ve bu durumdan en çok biz küçük işletmeler zarar görüyoruz."
Faruk Alpaslan: "Denetimler Yetersiz"
İş yerini kapatmak zorunda kalan, vergi terkini yapan çok sayıda esnaf olduğuna dikkat çeken Van Hızır Esnaf ve Kefalet Kooperatifi Başkanı Faruk Alpaslan, kooperatif olarak verdikleri kredilerin ticari faizlerle geri alınmasından dolayı mağduriyetlerin oluştuğunu belirtti. Alpaslan, "Esnaf ödeyemiyor. İcralık oluyor. Üzerine bir de çok yüksek oranda faizler ekleniyor. Kredisini ödemeye çalışan esnaflar, bu faizlerle daha da zor durumda kalıyor" dedi.
Alpaslan, yaşam koşullarının zor ve hayatın pahalı olduğu bu dönemde, genellikle kayıt dışı esnafların fahiş fiyatlar uyguladığını, bundan dolayı da piyasada dengelerin bozulduğunu belirtti. Alpaslan, “Kayıtlı esnaflara sürekli yaptırımlar uygulanırken, kayıt dışı çalışanlara karşı herhangi bir yaptırımın olmaması adil değil” dedi.
Alpaslan ayrıca, yetkili kurumların denetim eksikliğinin esnafları mağdur eden bir diğer konu olduğunu vurguladı. "Van’da ilgili kurumlar ve odalar koordineli çalışmıyor, bu da denetimlerin yetersiz kalmasına yol açıyor” diye ekledi.
Örnek olarak trafik sorununun esnafı olumsuz etkilediğini anlatan Alpaslan, "Özellikle esnafın kapısına park eden araçlar, müşteri girişini engelliyor ve iş yapmalarını zorlaştırıyor. Trafik sorunu var, dolaylı olarak esnafı etkiliyor. İnsanlar park yeri bulmakta zorlandıkları için alışveriş yapmaya gelmiyorlar" dedi.
Bunun gibi örnekleri daha da çoğaltabileceğini belirten Alpaslan, yetkililere çağrıda bulunarak, "Yaşam pahalılığının önlenmesi gerekiyor. Öte yandan denetim mekanizmalarının hayata geçmesi ve trafik sorununun çözülmesi lazım. Aksi takdirde esnafın durumu daha da kötüye gidecek" diyerek çözüm beklediklerini ifade etti.
ÖZEL HABER - Furkan TUNÇDEMİR
